BRICS-top in Rio van start: Xi en Poetin afwezig, verdeeldheid groeit

door

De jaarlijkse top van de BRICS-landen is maandag van start gegaan in Rio de Janeiro. De groep, bestaande uit tien opkomende economieën, wil zich nadrukkelijker profileren als tegenwicht tegen de G7-landen. Toch zorgen geopolitieke spanningen en verdeeldheid binnen het blok voor een moeizame start.
De BRICS-groep werd in 2009 opgericht door Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika. In de afgelopen twee jaar werd het blok uitgebreid met Egypte, Ethiopië, Iran, de Verenigde Arabische Emiraten en recentelijk Indonesië. Samen vertegenwoordigen deze landen nu meer dan de helft van de wereldbevolking.
Beladen agendaOp de agenda van de top staan onder meer de escalerende oorlog tussen Israël en Iran, de humanitaire crisis in Gaza en de economische spanningen met de Verenigde Staten. President Donald Trump waarschuwde eerder dat deelnemende landen te maken kunnen krijgen met extra importheffingen, mochten zij gezamenlijke stappen zetten die de positie van de Amerikaanse dollar ondermijnen.
In 2023 kondigden de BRICS-landen aan te willen werken aan een alternatief internationaal betaalsysteem, als reactie op de dominantie van de dollar. Van daadwerkelijke uitvoering is tot dusver weinig terechtgekomen.
Xi en Poetin afwezigOpvallend is de afwezigheid van twee van de machtigste BRICS-leiders: de Russische president Vladimir Poetin en zijn Chinese ambtgenoot Xi Jinping. Poetin, die onderwerp is van een internationaal arrestatiebevel vanwege de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne, neemt via een videoverbinding deel. Xi, die sinds 2012 onafgebroken alle BRICS-toppen bijwoonde, wordt dit jaar vertegenwoordigd door premier Li Qiang. Over de reden van zijn afwezigheid is niets officieel bekendgemaakt.
Interne verdeeldheidHoewel de uitbreiding van BRICS de mondiale invloed van het blok heeft vergroot, leidt het groeiende ledenaantal ook tot interne spanningen. Waar Rusland en China pleiten voor een krachtiger antiwesters geluid, willen Brazilië en India juist ruimte houden voor dialoog met het Westen, waaronder de Europese Unie.
Volgens diplomatieke bronnen wordt er daarom in de slotverklaring van de top geen harde taal verwacht over de oorlog in Oekraïne of het conflict in het Midden-Oosten. De uiteenlopende belangen binnen de groep maken het lastig om eenduidige standpunten in te nemen op het wereldtoneel.
De komende dagen zal duidelijk worden in hoeverre de BRICS-top in Rio erin slaagt om meer dan symboliek te leveren. Met de wereldorde in beweging ligt er een kans om een gezamenlijk alternatief te formuleren – mits de verschillen overbrugd kunnen worden.