Boekrecensie: Ik omhels je onafgebroken

door

Het boek is een coproductie van Judith de Kom en Ida Does, beiden personen die hun sporen verdiend hebben op de door hen beoefende terreinen. Judith de Kom (1931-2024) is bekend geworden als voordrachtskunstenaar en stemacteur. Mede door haar inzet werd aan haar vader Anton de Kom in 2020 een plek in de canon van de geschiedenis van Nederland gegeven. In 2022 werd voor hem een gedenksteen onthuld in de Nieuwe Kerk in Amsterdam naast grootheden als Vondel, Hooft, Huizinga en Douwes Dekker (Multatuli).Ida Does (1955) is een bekende documentairemaker en auteur. Dat het om een gezamenlijk werk gaat is duidelijk, maar de nieuwsgierigheid van de lezer over de precieze rolverdeling wordt niet bevredigd.Het boek laat zich vlot lezen en is literair van goed niveau. De verhalen zijn spannend, ontroerend en met veel emotie geschreven. Het zal menigeen moeite kosten om niet af en toe een traantje weg te pinken.De lezer heeft bovendien de mogelijkheid het boek in delen tot zich te nemen zonder de draad kwijt te raken.Het gaat om brieven die geschreven zijn aan Judith’s vader, maar daarnaast ook andere personen die een rol hebben gespeeld in het leven van het gezin van Anton de Kom en zijn echtgenote Petronella Borsboom. Judith was twee jaar oud toen het gezin naar Suriname verhuisde, waar haar vader een “adviesbureau” onder een manjaboom van het ouderlijk huis aan de Pontewerfstraat (nu Anton de Komstraat) opende. Zijn vredelievende activiteiten leidden volgens de machthebbers tot opstanden tegen het koloniale regiem. De “oproerkraaier” werd verbannen naar het moederland. Judith was dertien jaar oud toen haar vader in 1944 niet meer thuiskwam. Niet alleen zij, maar het hele gezin bleef hopen dat vader Anton op een dag in levenden lijve zou wederkeren. Vanaf zijn verdwijning sloot Judith haar vader in haar armen en kon zij hem niet meer loslaten!Zij bleef brieven “schrijven” primair aan haar vader. Die zijn allemaal bewerkt en/of opgetekend door Ida Does. Dit heeft tot gevolg dat het gehele leven van onze nationale held die zich ook verdienstelijk gemaakt heeft in het Nederlandse verzet tegen de nazi’s, belicht wordt. Hierdoor wordt ook een extra dimensie gegeven aan zijn magistrale werk: Wij slaven van Suriname.De auteurs slagen er echter in geen storende herhaling te geven van hetgeen in het voormelde boek is beschreven. ‘Ik omhels jou onafgebroken’ is een vruchtbare aanvulling op het magnum opus van Anton de Kom.Een van de bijzonderheden die Judith prijsgeeft is dat haar vader op racistische wijze aangevallen werd terwijl hij in Den Haag, zijn woonplaats, op straat liep. Hierbij werd hij met een steen op zijn schedel bewerkt waaraan hij een blijvend litteken overhield. Dit detail zou later van groot belang blijken bij de identificatie in het massagraf.Uit de brieven komt ook naar voren dat het schrijverschap van ‘Wij slaven van Suriname’ aanvankelijk opgeëist werd door Jef Last, een kameraad uit de toenmalige communistische partij. Last zou beweerd hebben dat De Kom slechts het ruwe materiaal had aangeleverd maar dat de uiteindelijke tekst van zijn hand was. Naderhand is Last op deze onjuiste bewering teruggekomen, zodat de “last” die op het auteurschap rustte is weggevallen.Verder vermeldt Judith dat haar vader ook andere geschriften in concept gereed had, die nooit gepubliceerd werden. Een van zijn favoriete teksten was een filmscript genaamd Tjiboe, een verhaal over een trotse Marron uit de Surinaamse binnenlanden op wie een blanke vrouw smoorverliefd raakte.Judith betreurt het dat niemand zich gemeld heeft voor de verfilming: “De film is nooit gemaakt en wacht nog steeds geduldig in de archieven op de producent die het ooit tot leven zal wekken.”Op 4-5-1960 kreeg de familie het bericht dat de stoffelijke resten van Anton gevonden waren in een massagraf in kamp Sandbostel (Duitsland) geïdentificeerd aan de hand van gebit en een deuk in de schedel. Het einde voor Anton kwam waarschijnlijk op het gevangenenschip Cap Arcona dat op 3-5-1945 door de Royal Air Force tot zinken werd gebracht.Op 18-5-1960 werden de stoffelijke resten van onze grote held ter aarde besteld op het ereveld in Loenen. De laatste woorden van Judith die overleden is kort na de publicatie van het boek (blz. 85) waren: “Dag dag dag papa. Ik ben met je meegereisd tot het eind. Ik omhels je onafgebroken.”  Carlo JadnanansingIk omhels je onafgebroken, Judith de Kom en Ida Does, 176 pagina’s, Alfabet Uitgevers, 2024. ISBN 978 90 213 4271 9.