Bodemherstel broodnodig voor leefbaarheid woongemeenschappen

door

EMSAGS steunt pilotproject ‘Bodemherstel van uitgemijnde gebieden’

AANGEBODEN — Uitgemijnde gebieden nabij woongemeenschappen kunnen pas weer leefbaar worden als de bodem wordt hersteld. Het pilotproject ‘Bodemherstel van uitgemijnde gebieden’ is een samenwerking tussen het EMSAGS Project, het Nederlandse milieuadviesbureau TAUW, Wageningen University & Research en andere partners. Het doel is richtlijnen ontwikkelen waarmee overheid én lokale gemeenschappen de verstoorde bodem kunnen herstellen.

DE COMPAGNIE KREEK, in district Brokopondo, strekt zich uit over zo’n Melf kilometer en mondt uit in de Surinamerivier. Het gelijknamige dorp – met ongeveer 1.500 inwoners – is een duidelijk voorbeeld van de impact van kleinschalige goudwinning op lokale gemeenschappen en hun leefomgeving. Voor veel gezinnen is goudwinning een belangrijke inkomstenbron, maar de bijkomstige vervuiling en milieuschade ontwrichten het traditionele en dagelijkse leven.

De Compagnie Kreek en de andere kreek nabij het dorp zijn vervuild. Daardoor zijn bewoners meer aangewezen op regenwater en in het droge seizoen op waterleverantie door de SWM. Maar niet alle delen van het dorp zijn bereikbaar voor levering. Baden in de grote kreek kan niet meer en landbouw (in de directe omgeving) is niet meer mogelijk, al was het maar vanwege de vernietigde vruchtbare bovenlaag.

“We kunnen hier gewassen telen als gember, napi, tayer, hooglandrijst en cassave, allemaal zonder mest”

In Compagnie Kreek is de wens dan ook helder: de grote mijnputten moeten worden opgevuld om het land te herstellen, en er moeten maatregelen worden genomen om de kwaliteit van het oppervlaktewater te verbeteren. “We kunnen hier gewassen telen als gember, napi, tayer, hooglandrijst en cassave, allemaal zonder mest”, somt kapitein Michel Pina op. “En als planten niet lukt, dan gebruiken we het voor woningbouw, want het dorp is al te vol.” Deze wensen voor landhergebruik zijn vooral gericht op de toekomst. Maar het pilotproject ‘Bodemherstel van uitgemijnde gebieden’ wordt nu al hoopvol en met open armen ontvangen door de gemeenschap.

De situatie te Compagnie Kreek laat zien dat de huidige manier van kleinschalige goudwinning niet duurzaam is. Uitgemijnde gebieden blijven achter als kapotte plekken. Het landschap wordt gekenmerkt door hopen bodemmateriaal – restanten van goudwinning (‘bakasanti’) – en open mijnputten, deels opgevuld met datzelfde materiaal: vooral grove ondergronddeeltjes, soms vermengd met fijne, kleiige resten van de vruchtbare toplaag. De uitgemijnde gebieden zijn zeer gevoelig voor grootschalige erosie, die niet alleen de waterkwaliteit aantast maar ook natuurlijk bodemherstel bemoeilijkt.

Kapitein Pina vertelt dat de vervuiling en schade niet alleen door lokale mijnactiviteiten zijn veroorzaakt. “De grote kreek was al vervuild voordat wij begonnen met goudwinning”, zegt hij. Die kreek is een zijtak van een waterloop bij Brownsweg, stroomopwaarts, waar ook veel kleinschalige mijnbouw plaatsvindt. Om bodemherstel effectief te maken, “moet je ook in Brownsweg de goudwinning aanpakken”, benadrukt Pina.

Praktische richtlijnen

BODEMHERSTEL IS ONMISBAAR om woongemeenschappen in de buurt van uitgemijnde gebieden leefbaar te houden. Om die reden is het pilotproject opgezet. Het is een samenwerking tussen het EMSAGS Project, het Nederlandse adviesbureau TAUW, Wageningen University & Research en andere partners. Het project, dat in september 2023 van start ging en loopt tot december 2025, heeft drie doelen.

Ten eerste richt het zich op het verzamelen en delen van kennis over bodemherstel bij kleinschalige goudwinning, met als doel het ecosysteem te herstellen en de kwikvervuiling te verminderen. Ten tweede worden er praktische richtlijnen ontwikkeld voor bodemherstel, bedoeld voor zowel de overheid als lokale gemeenschappen. Tot slot wordt er een pilot uitgevoerd bij Compagnie Kreek, waar hersteltechnieken voor de bodem in de praktijk worden getest en gedemonstreerd.

Het project bestaat uit vier fasen. Eerst wordt onderzocht welke negatieve effecten kleinschalige goudwinning heeft op de bodem en welke herstelmaatregelen mogelijk zijn. Daarna volgt veldonderzoek en de opstelling van een conceptueel locatiemodel. In de derde fase worden de herstelmaatregelen ontworpen en uitgevoerd. De eerste drie fasen zijn uitgevoerd en momenteel bevindt het project zich in de vierde fase: monitoring, het opstellen van een handleiding voor bodemherstel en het delen van de resultaten met betrokken belanghebbenden.

EMSAGS staat voor Improving Environmental Management in the Mining Sector of Suriname, with Emphasis on Artisanal and Small-Scale Gold Mining, oftewel: verbetering van milieubeheer in de mijnbouwsector van Suriname, met nadruk op kleinschalige goudwinning. “Dit sluit aan bij onze doelstelling om milieuverantwoorde goudmijnbouw te stimuleren”, zegt Sandra Bihari, projectcoördinator van EMSAGS, over het pilotproject voor bodemherstel.

Milieuverantwoord gaat niet alleen over het introduceren van kwikvrije technologie voor de verwerking van ertsmateriaal, maar ook over duurzaamheid in de hele cyclus: van exploratie en mijnbouw tot verwerking, mijnsluiting en het herstel van uitgemijnde gebieden. De resultaten van het pilotproject zijn vooral belangrijk voor de ontwikkeling van beleid rondom het herstel van deze gebieden. “Daarnaast bieden ze direct toepasbare richtlijnen voor onder andere gemeenschappen en kleinschalige mijnbouwers”, aldus Bihari.

“Bewoners kwamen zelf met voorstellen voor het toekomstig gebruik …