BESCHOUWING — Lantibedrijven op de schop

De regering heeft eind vorig jaar stappen gezet om – veelal – geld slurpende staatsbedrijven af te stoten of te verzelfstandigen. Van de 163 staatsbedrijven zullen er uiteindelijk 29 worden behouden, tenminste dat is het voornemen. Een nobel streven, omdat veel van die ondernemingen noodlijdend of zelfs al nagenoeg failliet zijn. Maar het zijn tegelijkertijd melkkoeien, waar de staat nog altijd doelbewust heel veel geld in steekt. Dus afstoten ligt heel gevoelig, niet alleen in de politiek, maar ook bij de werknemers.

Tekst Armand Snijders

Beeld dWT archief

De regering heeft zich ten doel gesteld om parastatale bedrijven te hervormen en transparanter te maken, zo wordt al jaren beloofd. Ook voorgaande regeringen hadden soortgelijke plannen, maar daar bleef het meestal bij. Want ondanks de goede voornemens zijn de ondernemingen, waar de staat een vinger in de pap heeft, vaak een zeer welkom speeltje voor de partijen die toevallig de macht hebben.

“De overheid moet uiterst zorgvuldig te werk gaan met privatisering. Het is belangrijk om geen overhaaste stappen te zetten zonder grondige analyses”C-47-voorzitter Robby Berenstein

Al bij de coalitieonderhandelingen worden de bedrijven onderling verdeeld teneinde ze in te kunnen zetten om zoveel mogelijk partijgenoten, inclusief family and friends, te accommoderen. Zodat ook zij een leuk inkomen hebben op kosten van de belastingbetaler en een aantal jaren onder de pannen zijn. Een leuke bijkomstigheid is vaak dat je voor het bedrijf businessclass de wereld over mag reizen en in vijfsterrenhotels mag verblijven, onderwijl forse dagvergoedingen opstrijkend.

Geen enkele vakkennis

Overigens, veel van die staatsbedrijven functioneren niet of nauwelijks meer en zijn in principe op sterven na dood. Dus het is helemaal niet erg dat de ‘geaccommodeerde’ partijgenoten en vrienden vaak over geen enkele vakkennis beschikken. Immers, ze kunnen op een zinkend schip toch weinig uitrichten. Ofwel de kans dat ze een bedrijf verder te gronde richten dan het al is, is vrijwel uitgesloten.

De recente benoeming van VHP-parlementariër Reshma Mangre bij Havenbeheer is een voorbeeld van deze vorm van vriendjespolitiek. Ook de vele discutabele en schaamteloze benoemingen na het aantreden van deze regering door de VHP en Abop op cruciale functies bij staatsbedrijven, met Leo Brunswijk als grootste winnaar en first lady Mellisa Santokhi-Seenacherry, staan iedereen nog in het geheugen gegrift.

Transparantie en verantwoordelijkheid

Maar nu moet dan toch het mes in veel van deze bedrijven, zo heeft deze regering besloten. “Het herstellen van vertrouwen in onze overheidsinstellingen is cruciaal”, zei president Chandrikapersad Santokhi daarover. En “transparantie en verantwoordelijkheid zijn onmisbare pijlers om een gezond ondernemersklimaat te bevorderen”, zo weet hij ook.

Een speciaal ingestelde stuurgroep legde de staatsbedrijven onder de loep en moest aanbevelingen doen. Al in 2023 werd een rapport uitgebracht, op basis waarvan de regering eind vorig jaar advies heeft gekregen dat van de 163 staatsbedrijven er wat de stuurgroep betreft dertig direct kunnen worden opgedoekt.

Surinaams Nieuwsagentschap

Daaronder is bijvoorbeeld het Surinaams Nieuwsagentschap (SNA), het ooit bloeiende persagentschap aan de Anton Dragtenweg, dat al in de jaren negentig van de vorige eeuw kopje onder ging en er – mede door onwil van de toenmalige regering-Venetiaan – nooit meer bovenop is gekomen. Terwijl Nederland destijds bereid was heel veel geld in het persagentschap te pompen en het Algemeen Nederlands Persagentschap (ANP) een schuld van omgerekend en half miljoen euro wilde kwijtschelden.

Door politieke tegenwerkingen ging het wel vaker mis bij staatsbedrijven. Verser in het geheugen ligt de Stichting Auteursrechten Suriname (Sasur), die in 2005 in het leven werd geroepen om namens artiesten en andere belanghebbenden de auteursrechten te innen bij onder meer radio- en televisiestations. Echter, dit was zo slecht geregeld dat de stichting nooit goed heeft gefunctioneerd en het weinige geld dat werd binnengehaald maar zelden bij de rechthebbenden terecht kwam. Sinds 2015 bestaat de stichting alleen op papier en mag ook worden opgedoekt.

Direct geprivatiseerd

Daarnaast mogen 33 bedrijven direct worden geprivatiseerd. Opmerkelijk is dat op deze lijst ook de Surinaamse Luchtvaartmaatschappij (SLM) staat. Dat was voor de regering jarenlang onbespreekbaar. Maar nadat Santokhi in de afgelopen jaren naar schatting honderd miljoen US dollar aan staatsgeld in het verlieslatende vliegbedrijf heeft gepompt, is (ook) hij kennelijk tot de conclusie gekomen dat er geen redden meer aan is.

Ook het Surinaamse Postbedrijf, Stichting Machinale Landbouw en de Surinam American Industries Limited (Sail) mogen van de hand worden gedaan. Slechts 29 van de 163 staatsbedrijven moeten – gezien hun aard – niet worden geprivatiseerd. Dat zijn bedrijven die een publieke taak uitvoeren. Te denken valt aan het Algemeen Bureau voor de Statistiek, het Bureau voor de Staatsschuld, de Centrale Bank van Suriname en de Sociaal Economische Raad.

Maar ook het National Instituut Milieuontwikkeling Suriname (Nimos), de Kustwacht, het Nationaal Archief Suriname en het Bauxiet Instituut Suriname mogen niet op eigen benen staan. “De aanbeveling houdt niet in …

...