BESCHOUWING — Een sprankje (valse) hoop voor de SLM (1)

door

President Jennifer Geerlings-Simons heeft de wens uitgesproken om nu echt schoon schip bij de Surinaamse Luchtvaartmaatschappij (SLM) te maken. Daarmee wordt een sprankje hoop gewekt voor iets dat al jaren ten dode is opgeschreven. Maar die kan ook heel snel omslaan in valse hoop. De intenties kunnen oprecht zijn, maar zolang de uitvoering niet goed geschiedt, is en blijft het dweilen met de kraan open. De Ware Tijd zet in een serie artikelen op een rij hoe het met de ooit trotse nationale carrier zo gruwelijk mis kon gaan. En vooral wat er nu zou moeten gebeuren.

Tekst Armand Snijders

Beeld FB SLM

De recente gebeurtenissen rond de SLM – die iets van een klucht hebben in het zich al jaren voortsudderende drama – leiden vooral af van de echte problemen waaronder de staatsonderneming gebukt gaat. Zoals het geblunder van de raad van commissarissen en de daarmee verband houdende schorsing van waarnemend directeur Steven Gonesh die razendsnel moest worden teruggedraaid. En het al eerder aanmerken van voormalige kopstukken als verdachten in het lopende onderzoek naar de vele misstanden.

“Heel Suriname weet inmiddels waar het allemaal toe heeft geleid: de SLM is nu vrijwel stuurloos, wordt slecht geleid en is in feite faillieter dan ooit tevoren”

Pure hebberigheid

De kernproblemen lijken daardoor ondergesneeuwd te raken: het gebrek aan goed management en de politiek die zich té nadrukkelijk met de SLM bemoeit. Zolang daar niets aan verandert, kun je er nog zoveel geld in pompen het rendement zal ‘nul’ zijn. Daar is ook in de afgelopen jaren in de Ware Tijd meer dan eens – tevergeefs – op gehamerd.

Maar door koppigheid zijn alle signalen doelbewust genegeerd. Ook uit pure hebberigheid, want politici hebben immers baat bij een slecht georganiseerd staatsbedrijf waar ze eenvoudig en ongestraft allerlei (financiële) voordelen uit kunnen halen.

Sinds de oprichting 63 jaar geleden bestaat de maatschappij eigenlijk bij de gratie van opeenvolgende regeerders, die bereid waren er steeds weer geld voor vrij te maken. In de eerste jaren ging het nog wel, vooral dankzij het reisgedrag van Surinamers naar Nederland en andersom. Velen waren nationalistisch genoeg om met een ‘eigen’ maatschappij te vliegen in plaats van met – bijvoorbeeld – KLM.

Aan boord van de SLM hadden veel reizigers tenminste een beetje het ‘wij-gevoel’. Die lijnvluchten brachten voldoende geld in het laatje en toen leek er nog geen vuiltje aan de lucht. Met de coup van 1980 en vooral de Decembermoorden van 1982 kwam er geleidelijk aan de klad in.

Vliegramp

Na het voorzichtige herstel van de democratie kwam op 7 juni 1989 een eerste grote klap toen het Douglas DC8 Super 62-toestel (vernoemd naar zwemmer Anthony Nesty) uit Amsterdam neerstortte bij Zanderij. Bij deze vliegramp kwamen 176 mensen om. De Amerikaanse piloten bleken onbevoegd om een DC8 te mogen vliegen. Ook de SLM ging niet vrijuit en werd verweten de kwalificaties van de bemanning onvoldoende te hebben gecontroleerd.

Daarna werd de SLM nooit meer zoals het was. Het krabbelde wel weer langzaam overeind, maar het vertrouwen van veel passagiers keerde nooit terug. Terwijl het bedrijf voortmodderde, ontdekten politici steeds meer dat de SLM een eenvoudige maar lucratieve melkkoe was die oneindig kon worden gemolken. En afhankelijk van welke partij aan de macht was en welke directeur daar was neergezet, ook nog eens gratis konden vliegen.

Hevige turbulentie

Profiterende politici zijn van alle tijden, maar vooral sinds 2010 (de NDP-regering van Desi Bouterse) is de SLM mede door hun toedoen in ijltempo in hevige turbulentie beland. Dat kwam door verkeerde beslissingen en door verkeerde mensen op cruciale posities te zetten. Zo werd in 2016 Robbi Lachmising door Bouterse weer aangesteld als directeur, terwijl er van 1994 tot 2005 ernstige bezwaren tegen zijn functioneren in diezelfde functie waren. Uiteindelijk werd hij in 2018 weer ontslagen nadat was gebleken dat hij het bedrijf van zijn buitenvrouw voor veel te veel geld had ingehuurd en ze bovendien slecht werk leverde.

Het bedrijf verkeerde toen al zwaar in de rode cijfers en de opgelopen schulden werden niet betaald. De opvolger van Lachmising, Gerard Lau, hield het slechts een jaar vol. Een conflict over de aanschaf van een vliegtuig zou daar aan ten grondslag hebben gelegen. De raad van commissarissen wilde een boeing, waar Lau fel tegen gekant was. Dat kostte hem uiteindelijk de kop.

Niet te stoppen duikvlucht

Toen president Chandrikapersad Santokhi de macht van het land in juli 2020 over nam, had de SLM meer dan honderd miljoen US dollar schuld. Tot overmaat van ramp had de corona-pandemie de luchtvaart wereldwijd nagenoeg stilgelegd, waardoor de weinige inkomsten helemaal wegvielen en de SLM helemaal in een niet te stoppen duikvlucht terecht kwam. Toen adviseerden tal van gerenommeerde deskundigen om het bedrijf te privatiseren of op te doeken. Maar dergelijke woorden waren niet aan Santokhi besteed.

Hij legde het aanbod van echte deskundigen om te helpen naast zich neer onder het mom dat Suriname geen geld had om ze in te huren. Dat was een drogreden, gezien het feit dat hij er wel vijf jaar lang maandelijks twee miljoen US dollar in stopte. Die waren afkomstig van andere staatsbedrijven en daar was het staatshoofd ook niet eerlijk over. Zijn ingrepen die ertoe moesten leiden dat de SLM weer gezond zou worden en zichzelf zou kunnen bedruipen, liepen compleet spaak.

Een beroerde naam

Heel Suriname weet inmiddels waar het allemaal toe heeft geleid: de SLM is nu vrijwel stuurloos, wordt slecht geleid en is in feite faillieter dan ooit tevoren. Vooral op de route naar Amsterdam wordt verlies geleden doordat met een ingehuurd toestel en bemanning moet worden gevlogen. De schuldenberg is hoger dan de Julianatop en groeit nog steeds, zonder dat daar een oplossing voor gevonden is.

En daarnaast heeft de maatschappij qua service en het op tijd vliegen een beroerde naam. Los van alle juridische problemen die nog spelen als gevolg van de dubieuze praktijken van het trio Paul de Haan, Xaviera Jessurun en Prenobe Bissessur, die allemaal door – of met de uitdrukkelijke toestemming van – Santokhi waren aangesteld.

“Terwijl het bedrijf voortmodderde, ontdekten politici steeds meer dat de SLM een eenvoudige maar lucratieve melkkoe was die oneindig kon worden gemolken”

Het jarenlange gebrek aan een duidelijke visie en beleid hebben de SLM opgebroken. Geerlings-Simons wil nu het tij keren, niet alleen voor wat betreft de SLM, maar voor de gehele luchtvaartsector die op alle vlakken in zwaar weer verkeert. Ze organiseerde een luchtvaartcongres en stelde commissies in.

In de volgende aflevering wordt uitgelegd waarom de kans groot is dat haar inspanningen, hoe goed die ook zijn bedoeld, zullen verzanden in een gebrek aan bereidheid, zowel vanuit de politiek al de gehele luchtvaartsector.